Sabbioneta razem z Mantuą została wpisana w 2008 r. na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Obydwa miasta doskonale oddają ducha włoskiego renesansu, przy czym, o ile Mantua Gonzagów jest rezultatem przebudowy zaplanowanej na ogromną skalę, o tyle Sabbioneta została wzniesiona właściwie od podstaw na życzenie Wespazjana Gonzagi Colonna, który uczynił z niej stolicę swojego mikroskopijnego państewka położonego na skraju księstwa Mantui. Nawet dzisiaj, zwiedzając to niewielkie prowincjonalne miasto, otoczone żyznymi polami, ukryte gdzieś po środku Doliny Padu, łatwo uchwycić jego dawny splendor.
Chociaż człowiek pojawił się w tej okolicy jeszcze w epoce brązu, to jednak o pierwszej zorganizowanej osadzie możemy mówić dopiero począwszy od I w. p.n.e. We wczesnym średniowieczu Sabbioneta przeszła przez ręce Bizantyjczyków i Karolingów, potem znalazła się pod wpływami biskupa Parmy, a następnie została przyłączona do Opactwa Leno (okolice Bresci) i była powodem sporów między dwiema potężnymi rodzinami pochodzącymi z Cremony, by ostatecznie znaleźć się pod jurysdykcją Mantui rządzonej najpierw przez ród Bonacolosich, a potem przez Gonzagów. Miasto przeżyło także krótki epizod związany ze zwierzchnictwem Księstwa Mediolanu i ponowną dominację magnackiej rodziny z Cremony.W 1540 Sabbionetę odziedziczył młody markiz imieniem Wespazjan Gonzaga Colonna, wywodzący się z innej gałęzi mantuańskiego rodu. W trakcie trzydziestu pięciu lat panowania przekształcił średniowieczną osadę w wyrafinowane miasto renesansowe, charakteryzujące się wspaniałą architekturą. Nowe centrum kulturalne zostało podniesione w 1577 r. do rangi księstwa. Niestety po śmierci Wespazjana Sabbioneta zaczęła podupadać i nigdy już nie odzyskała dawnego splendoru.
Kim był Wespazjan Gonzaga Colonna? Był człowiekiem, który postanowił zrealizować swoje marzenie o “idealnym mieście renesansowym”, o miejscu, które mogłoby rywalizować z bogactwem i przepychem godnym Rzymu. Książę był również mecenasem sztuki, kolekcjonerem, erudytą znającym doskonale kulturę klasyczną, a ponadto był dyplomatą i strategiem wojskowym. Jako człowiek oświecony zdecydował się na integrację społeczności żydowskiej z chrześcijanami, nie zamykając jej w gettach, co więcej – zezwalając na budowę synagogi położonej w pobliżu najważniejszych kościołów. Swoim poddanym postanowił podarować miejsce rozrywki, tj. awangardowe kasyno.
Nowa Sabbioneta została wybudowana na planie sześciokąta. Przez jej środek, niczym decumanus, przebiega via Vespasiano Gonzaga, która łączy dwie bramy miejskie: Porta Vittoria z Porta Imperiale. Centrum miasta to Piazza Ducale razem z Pałacem Książęcym (Palazzo Ducale) i z kościołem Santa Maria Assunta, pełniącym rolę katedry oraz Piazza d’Armi gdzie znajduje się Palazzo del Giardino (odpowiednik Palazzo Te w Mantui) z Galleria degli Antichi (Corridor Grande) i gdzie kiedyś stała miejska twierdza. Najciekawszym zabytkiem jest późnorenesansowy Teatro Olimpico lub Teatro all’Antica, czyli pierwszy włoski teatr wybudowany od podstaw, a nie zaaranżowany w istniejącym wcześniej budynku. Autorem inspirowanego wzorcami klasycznymi projektu był następca Palladia – Vincenzo Scamozzi. Zadbał on o najmniejsze szczegóły, w tym o oświetlenie.
Wespazjan Gonzaga Colonna był trzykrotnie żonaty. Pierwsza małżonka zdradzała go z jednym z dworzan i za to została stracona. Druga dała mu jedynych potomków – dwie córki oraz syna, który zmarł w wieku czternastu lat. Ostatnią żoną księcia była dużo młodsza Margherita Gonzaga. Narodziny ewentualnego spadkobiercy i następcy księcia uniemożliwiła choroba weneryczna na którą zapadł Wespazjan.
Sabbioneta Wespazjana jest pełna odwołań do tradycji antyku, do mitologii greckiej oraz do Starożytnego Rzymu, ale jest również przepełniona symboliką związaną z dniem urodzin księcia, czyli z 6 grudnia 1531. Jednak aby odkryć ową ciekawostkę, musicie koniecznie wybrać się w tamte strony.
Inne posty opublikowane w ramach cyklu „Mantua włoska stolica kultury 2016”:
***
Pamiętajcie również, że czekam na was na Facebooku oraz na Instagramie. Jestem tam codziennie i zamieszczam jeszcze więcej włoskich ciekawostek oraz zdjęć.
Klub „I borghi più belli d’Italia” powstał z inicjatywy Consulta del Turismo della Associazione Nazionale dei Comuni Italiani (ANCI) w 2001 roku. Ma na celu waloryzację dziedzictwa kulturowego niewielkich miasteczek, które często pozostają na uboczu turystycznych szlaków.
