Najstarsze getto świata
Getto weneckie to pierwsze getto, jakie powstało na świecie. Licząca ponad 500 lat dzielnica Cannaregio jest również jedną z najstarszych w Europie, gdzie Żydzi zmuszeni byli żyć w odosobnieniu i pierwszą, którą nazywano “gettem”.
Źródłosłów słowa getto
Przed osiedleniem się Żydów, na obszarach tworzących wenecką dzielnicę Cannaregio znajdywała się odlewnia. Włoskim odpowiednikiem słówka odlewnia jest wyraz “fonderia”, jednak w Wenecji miejsce określano terminem “getto” (czytaj “dżetto“). Słówko było pochodną czasownika “gettare”, ponieważ na miejscu odlewano metale (“vi si gettava il metallo fuso”). Niektórzy uczeni przyjmują, że przebywający w dzielnicy Żydzi niemieccy okaleczyli pierwotny termin, zastępując spółgłoskę miękką spółgłoską twardą. W ten sposób “dżetto” przekształciło się w “getto”.
O dzielnicy
Getto weneckie zostało utworzone 29 marca 1516 roku, chociaż restrykcje ograniczające prawa Żydów w Republice Wenckiej istniały wcześniej. Dopiero Napoleon Bonaparte w 1797 roku otworzył bramy getta, a całkowite wyzwolenie nastąpiło w momencie utworzenia Królestwa Włoch w 1861 roku. Dzielnica jeszcze dzisiaj jest spójna architektonicznie i pełna śladów kultury żydowskiej. Wyróżnia ją cisza i spokój. Weneckich Żydów pozostało niewielu, ich społeczność liczy około 500 osób. Mało kto mieszka na obszarze Cannaregio, gdzie nadal jednak działają dwie synagogi i istnieje kilka sklepików handlujących judaikami. Campo Ghetto Nuovo przechowuje wiele śladów poświęconych ofiarom Holokaustu.
Cannaregio dzieli się na Ghetto Vecchio, Ghetto Nuovo i Ghetto “Nuovissimo. Nazwy są dość mylące, ponieważ odpowiadają one dwóm lokalizacjom odlewni. Żydowscy osadnicy zamieszkali najpierw na terenach nowej odlewni, a dopiero później starej, dlatego Ghetto Nuovo jest w rzeczywistości starsze niż Ghetto Vecchio.
Lichwiarze z nakazu prawa
Żydzi weneccy trudnili się lichwą. Nie był to jednak wolny wybór, a konsekwencja dekretu prawnego narzuconego im przez Najjaśniejszą Republikę. W średniowieczu niechlubnym fachem zajmowali się Chrześcijanie z banku Monti di Pietà (Bank Pobożny). Uznano jednak, że działalność stoi w sprzeczności z wiarą i instytucję zlikwidowano. Posunięcie przysporzyło miastu problemu, ponieważ zapożyczanie się w banku było niezwykle powszechne. Ostatecznie lichwę powierzono Żydom, którzy założyli Banchi di Pegno: Rosso, Verde i Nero, czyli odpowiednio Bank Czerwony, Zielony i Czarny. Przestały one istnieć wraz z upadkiem Republiki. Dzisiaj można zwiedzać siedzibę niedawno odrestaurowanego Banco Rosso. Co ciekawe, w Wenecji utarło się powiedzenie “andare in rosso” (w wolnym tłumaczeniu “zostać zrobionym na czerwono”).
Położenie Cannaregio i pochodzenie wyrazu
Cannaregio rozciąga się po północno-wschodniej stronie Canale Grande, między dworcem Venezia Santa Lucia a Ponte Rialto. Nazwa dzielnicy pochodzi od słowa “canna” (pl. “trzcina”). W odległych czasach bagnistą lagunę w tym miejscu porastały trzciny. Patrząc na mapę widać osiedle z równomiernie rozmieszczonymi kanałami, które zamieszkiwali głównie robotnicy. Pejzaż kształtują skromne i podupadające kamienice. Budowle im bliżej stoją Rialto, tym bardziej stają się zadbane.
Przydatne linki
- Museo Ebraico: www.museoebraico.it
- Oficjalna strona żydowskiej społeczności w Wenecji: www.jvenice.org
Alla prossima!
P.S. Jeśli spodobał Ci się ten wpis albo masz jakieś pytanie, zostaw pod tekstem komentarz. Pamiętaj też, że czekam na Ciebie na Facebooku oraz na Instagramie. Jestem tam codziennie i zamieszczam jeszcze więcej włoskich ciekawostek oraz zdjęć.
