Rozrywki starożytnych Rzymian

ROZRYWKI STAROŻYTNYCH RZYMIAN

Nie jest tajemnicą, że Rzymianie mieli dość oryginalne i mało wyrafinowane sposoby spędzania wolnego czasu. Rozrywki w ich rozumieniu powinny podtrzymywać dobry nastrój wśród mas, a nierzadko były środkiem stosowanym przez władze dla zjednania sobie przychylności tłumu. Takie podejście różniło się mocno od greckiej percepcji widowisk publicznych. Na półwyspie Peloponeskim miały one charakter rytualny. Teatr powinien oczyszczać i skłaniać do refleksji nad życiem. Wydarzenia zawsze wieńczyły poezje pisane przez wielkich poetów. Odwoływały się one do mitologii i gloryfikowały zwycięzców, porównując ich z herosami. Rzymian filozoficzne refleksje nie pociągały. Igrzyska pojmowali jako czystą zabawą, oderwanie od codzienności.

Dziesięć lat temu, przez kompletny przypadek trafiłam w Madrycie na korridę. Zobaczyłam wielką arenę z pełną widownią. Ludzie bezmyślnie zajmowali miejsca wskazane na biletach. W dłoniach trzymali prażone orzeszki, coca-colę lub piwo. Z zachwytem uczestniczyli w wątpliwej jakości widowisku, polegającym na uśmiercaniu kolejnych byków. Podobnie musiało to wyglądać 2000 tysiące lat temu.

Igrzyska w antycznym Rzymie dzieliły się na cyrkowe, teatralne i na walki gladiatorów. Najokazalsze teatry, amfiteatry i cyrki znajdowały się oczywiście w stolicy, ale również prowincje mogły poszczycić się  monumentalnymi budowlami o charakterze ludycznym. Wystarczy wspomnieć zachowany do naszych czasów teatr w hiszpańskiej Meridzie i afrykańskiej Sabatrze, amfiteatry w Nimes i w Puli, wreszcie cyrk w Italice.

AMFITEATR

Amfiteatr, czyli dosłownie “teatr z jednej i drugiej strony“, to budowla na planie eliptycznym, zamknięta i przeznaczona na krwawe widowiska, jakie cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. Były to walki dzikich zwierząt nierzadko z udziałem ludzi, walki gladiatorów (zarówno ludzi wolnych, którzy w ten sposób zarabiali na życie, jak i niewolników oraz jeńców wojennych, a sporadycznie również kobiet) gdzie życie pokonanego zależało od zgromadzonego tłumu, w końcu publiczne egzekucje. W podziemiach amfiteatru znajdowały się pomieszczenia przeznaczone dla gladiatorów i dla zwierząt. Dodatkowe, niektóre budowle były przystosowane do napełniania areny wodą i rozgrywania tzw. naumachi, bitew morskich. Ostanie niejednokrotnie prezentowano np. w Amfiteatrze Flawiuszów.

TEATR

Teatr rzymski pozornie nie różnił się od greckiego, w rzeczywistości natomiast był od niego inny. Caveę, czyli widownię umieszczano na sklepionych galeriach, a nie na naturalnym wzniesieniu terenu. Scenę zamykała frons scene, czyli bogato dekorowana ściana, zapewniająca lepszą akustykę. Odcinała widza od kontaktu z naturą, tak bardzo istotną w rytualnym spektaklu Greków. Zresztą ten rodzaj widowiska nigdy nie rozwinął się w sposób znaczący i trudno szukać porównań z dziełami klasyków jak Ajschylos, bądź Eurypides. Dekorację architektoniczną amfiteatrów i teatrów charakteryzowały ściśle określone reguły – piętra arkadowe – uporządkowane  według następującej sekwencji: dorycki, joński, koryncki i kompozytowy.

CYRK

Trzecim typem budowli przeznaczonej dla igrzysk był cyrk, wzorowany na greckim hipodromie. Odbywały się w nim głównie wyścigi wozów – bigae i quadrigae i inne popisy sportowe. Rozrywka miała dodatkowo hazardowy podtekst, związany z przyjmowanymi zakładami. Wąski, podłużny gmach, z jednej strony zamknięty półkolem, z drugiej zaś ograniczony carceres, czyli boksami, z których wyprowadzano zwierzęta na miejsce startu. Na środku areny umieszczona była spina, rodzaj przegrody dzielącej arenę na pół. Ozdabiano ją pomnikami i greckimi obeliskami. Zazwyczaj wyścig składał się z siedmiu okrążeń, a ilość tych brakujących do mety sygnalizowano za pomocą metalowych lub kamiennych jaj umieszczanych na kolumnie na spinie.

POZOSTAŁOŚCI DAWNYCH BUDOWLI W RZYMIE

Dzisiaj w Rzymie można oglądać pozostałości z dawnych budowli. Czasem jawią się one w malowniczy sposób, jak np. Teatr Marcellusa (patrz okładka tego artykułu) wkomponowany we współczesne budownictwo, innym razem działają na wyobraźnię, jak Piazza Navona, która zachowuje jedynie kształt cyrkowej areny, na środku placu zaś stoi obelisk. Zdarza się również, że pierwotny wygląd i plan można odtworzyć jedynie na podstawie badań archeologicznych i późniejszych rekonstrukcji, jak w przypadku Circus Maximus (patrz wyżej). Monumentalne Koloseum nadal gości zbiorowe imprezy. Tydzień temu właśnie tam na wielkim telebimie Rzymianie oglądali finał Euro i płakali po przegranej. Nasunęła mi się wtedy taka luźna refleksja, jakoby była to impreza ludyczna współczesnych czasów w najbardziej odpowiednim miejscu włoskiej stolicy.

A presto!

Ania

P.S. Do zobaczenia „Pod Słońcem Italii”, także na Facebooku i na Instagramie.