Gonzagowie – jeden z bardziej znanych i długowiecznych rodów renesansowych

GONZAGOWIE

Według jednych Gonzagowie byli milites (żołnierzami) Matyldy z Canossy, podczas kiedy inni uważają, że wzięli oni w lenno dobra należące do klasztoru św. Benedykta z Polirone (okolice Mantui). Pod koniec XII w. Gonzagowie osiedlili się w Mantui, stopniowo pomnażając swój dobytek oraz fortunę głównie podczas hegemonii rodu Bonacolosich. Jednak w 1328 wystąpili zbrojnie przeciwko ich władzy, zaś po odniesionym zwycięstwie Ludwik Gonzaga został okrzyknięty I° przywódcą ludu (capitano del popolo), czyli reprezentantem cesarza Ludwika Bawarskiego.

Gonzagowie byli nie tylko jednym z najbardziej znanych oraz długowiecznych rodów renesansowych, zbudowali również najtrwalsze we włoskiej historii księstwo, które przetrwało blisko czterysta lat. Po początkowym uznaniu zwierzchnictwa Viscontich z Mediolanu udało im się uniezależnić na początku XV w. przy pomocy pobliskiej Wenecji. Zintensyfikowali obopólny handel oraz wymianę, stając się tym samym spichlerzem Najjaśniejszej. Wszystko to spowodowało, że Gianfrancesco Gonzaga (1407-1444) uzyskał w 1433 tytuł markiza z rąk cesarza Zygmunta. Jednak prawdziwy splendor miał dopiero nadejść.

Podczas rządów Ludwika III Gonzagi zwanego Turkiem (1444-1478), wielkiego markiza oraz rozsądnego władcy, Mantua stała się jedną ze stolic włoskiego renesansu. Na dwór przybyli Andrea Mantegna wraz z Leonem Battistą. Polityka państwa opierała się wówczas na zdecydowanej obronie własnej egzystencji oraz na zachowaniu równowagi między Ferrarą, Mediolanem, Wenecją i Państwem Kościelnym. Nie będąc w stanie konkurować na polu walki, Gonzagowie postawili na kulturę. Kulminacja prestiżu nadeszła podczas rządów Franciszka II Gonzagi (1484–1519) i jego żony Izabeli d’Este, a przede wszystkim razem z ich synem Fryderykiem II Gonzagą (1519-1540), któremu cesarz Karol V nadał tytuł książęcy. Mimo całkowicie odmiennych charakterów Franciszek II i Izabela d’Este zdołali zapewnić państwu przetrwanie w trudnych czasach przypadających na przełom piętnastego i szesnastego wieku. Małżonek Izabeli, angażując się w rozmaite bitwy, często przebywał poza księstwem, a wtedy ona pełniła rolę regentki (głównie podczas weneckiej niewoli Franciszka między 1509 a 1510 i po jego śmierci w 1519, kiedy ich syn pozostawał niepełnoletni). Kochająca literaturę, malarstwo oraz muzykę Izabela sprawiła sobie gabinet – pierwszy i być może jedyny przeznaczony na użytek kobiety w okresie renesansu. Urządziła w nim kolekcję rozmaitych płócien (Mantegna, Perugino), znalezisk archeologicznych, rzeźb oraz manuskryptów. Przede wszystkim jednak Izabela była kobietą mądrą, wykształconą i energiczną.

Fryderyk II Gonzaga przed wstąpieniem na tron przebywał jako papieski zakładnik w Rzymie. Spotkał tam prawdziwy klimat renesansu – wyrafinowaną sztukę oraz oświeconą myśl. Po powrocie do Mantui miał poślubić córkę markiza Monferratu, Marię Paleologo. Do wesela nigdy nie doszło, podobnie jak do innego, zaplanowanego w późniejszych czasach, z Julią Aragońską, córką króla Neapolu, spokrewnioną z cesarzem Karolem V. Małżeństwo z Julią wydawało się Fryderykowi opłacalne, jako że w tamtym okresie Habsburgowie sprawowali we Włoszech hegemonię. Rzeczywiście, jeszcze przed planowaną ceremonią, podczas swojej wizyty w Mantui Karol V nadał Fryderykowi tytuł księcia i zainaugurował Palazzo Te. Była to podmiejska willa zbudowana przez Giulio Romano według założeń witruwiańskich, miejsce wypoczynku, w końcu był to najwspanialszy wyraz włoskiego manieryzmu. Podczas tych wszystkich lat Fryderyk II utrzymywał relację z Izabelą Boschetti, która dała mu syna z nieprawego łoża.

Kilka lat później plany matrymonialne Fryderyka II  ponownie skierowały się w stronę Monferratu, do którego przejęcia aspirowała również dynastia sabaudzka. Maria Paleologo zmarła, dlatego poślubił on siostrę nieboszczki Małgorzatę. Przyłączenie tego ważnego markizatu wpłynęło niszczycielsko na państwo Gonzagów. Po śmierci pierwszego księcia Mantui jeszcze w XVI w. (regencja kardynała Herkulesa, rządy Franciszka III Gonzagi oraz Guglielma Gonzagi) miasto przeżyło okres największego skonsolidowania spowodowanego ograniczeniem autonomii pozostałych państewek władanych przez Gonzagów oraz małżeństwami z najważniejszymi dynastiami europejskimi. XVII w. charakteryzował nieustający problem braku sukcesji, dlatego rodzina Gonzagów została najpierw wchłonięta przez swoją francuską odnogę, a w końcu definitywnie wygasła w 1708.

GONZAGOWIE, RODZINA GARBUSÓW

Chciałabym opowiedzieć wam pewną ciekawostkę dotyczącą przekleństwa, jakie dotknęło ród Gonzagów, a mianowicie garbów. Szpetota pojawia się w wyniku małżeństwa markiza Gianfrancesco z Paolą Malatesta, bogatą córką pana Rimini, która nie specjalnie grzeszyła urodą i oczywiście była garbata. Jego wnuk, markiz Fryderyk I (nazwany przez renesansowego kronikarza “uprzejmym i miłym garbusem”) wspólnie z wnuczkami odziedziczyli chorobę. Wszyscy oni zostali przedstawieni w Scenie dworskiej (Scena della Corte) znajdującej się na ścianie Camera degli Sposi. Grab powrócił w pokoleniu syna pierwszego księcia Mantui Fryderyka II. Mowa tutaj o księciu Guglielmo namalowanym na obrazie Rubensa „Rodzina Gonzagów adoruje Trójcę Świętą”. Wraz z synem garbatego księcia koło się zamknęło, a kalectwo zniknęło, tak samo jak fortuna rodu Gonzagów.

Inne posty opublikowane w ramach cyklu „Mantua włoska stolica kultury 2016”:

• Mantua: włoska stolica kultury 2016
• Tortelli alla zucca
• Sabbioneta
• Smaki Mantui

Na zakończenie cyklu opowiem wam o Rigoletto, bohaterze opery Giuseppe Verdiego, akcja której dzieje się w Mantui.

***

Czekam na was na Facebooku oraz na Instagramie. Jestem tam codziennie i zamieszczam jeszcze więcej włoskich ciekawostek oraz zdjęć.

Do usłyszenia!

Ania